کتاب «روش پژوهش در شیمی»، تالیف دکتر محمد جواهریان عضو هیئت علمی گروه شیمی دانشگاه شهید چمران اهواز، در اداره چاپ و انتشارات این دانشگاه، منتشر شد.
این کتاب در سه فصل تنظیم شده است که فصل نخست با عنوان علم و روش علمی به ویژگیها، اهداف و روشعلم میپردازد. در این فصل که میتوان آن را مقدمهای بر موضوع فلسفهی علم در شیمی نامید، سعی شدهاست که خواننده به تامل در زیربنای علم ترغیب شود تا بهتر با تواناییها و محدودیتهای آن آشنا شود. این آشنایی، از سویی موجب میشود که فریب شیادان را نخورد و از سوی دیگر، دچار بزرگنمایی و توهم استغنا در مورد علم نشود. فصل نخست کتاب با بحث در مورد جهانبینی علم جدید و مکاتب مختلف شروع میشود، سپس با بیان روش علم یا به تعبیری، ایدئولوژی علم پایان میپذیرد.
در فصل نخست سعی شده است که خواننده از ارتفاع بالاتری به علم نوین، به طور عام و شیمی به طور خاص، بنگرد و این بینش را با دیدگاه درون علمی خود مقایسه کند تا بینش کاملتری دست یابد. تقریبا در تمام کتاب، هرجا نام دانشمندی آورده شده است، تاریخ طلوع و غروب او نیز در پانوشت، نوشته شده است. بدون تردید هدف از این کار، آگاهی از طول حیات یک نفر، همچنان که در سنگ قبرها نوشته میشود، نبوده است، بلکه هدف، القای ظریف این مطلب است که هر کس فرزند زمانهی خود است و اندیشهها و نظرات همهی انسانها، حتی نامآوران علمی، کم و بیش متاثر از اندیشههای زمان خود یا در نوابغی، کمی جلوتر از زمانهی خود است. تدریس این فصل میتواند برای واحد درسی تاریخ و فلسفهی علم شیمی مفید باشد.
فصل دوم کتاب به موضوع بررسی در منابع شیمی میپردازد. این فصل، مطابق با سرفصلهای درس روش استفاده از متون شیمی برای دانشجویان دورهی کارشناسی تنظیم شده است. گرچه، چندین کتاب ارزشمند در این زمینه، به وسیلهی استادان شیمی کشور، نوشته شده است، ولی ظهور روشهای جدید رایانهای در بررسی منابع و لزوم تدریس آنها، نیاز به انتشار کتابهای جدیدتر را نشان میدهد؛ از این رو، در فصل دوم سعی شده است علاوه بر مطالب پایه و کلاسیک، به روشهای نوین و منابع الکترونیک در بررسی منابع شیمی، به نحو بایستهای، پرداخته شود.
فصل سوم، به نگارش علمی اختصاص داده شده است. این فصل، با آموزش نحوهی نگارش طرح پژوهشی پیشنهادی، پایاننامه، مقاله و موضوعات مربوط شروع میشود؛ حسنختام آن نیز به موضوع بسیار مهم اخلاق در پژوهش و نگارش علمی اختصاص یافته است.
گفتنی است دکتر محمد جواهریان تحصیلات دانشگاهی خود را در سه مقطع کارشناسی شیمی محض، کارشناسی ارشد و دکتری شیمی آلی در دانشگاه شهید چمران اهواز، به پایان رسانده است. از وی تاکنون چهار کتاب و مقالهی پژوهشی و دو مقالهی مروری در مجلات نمایه ISI و چندین مقاله در مجلات علمی- پژوهشی داخلی به چاپ رسیده است.