معاون اول رئیس جمهور گفت : وظیفه دانشگاه فقط پژوهش و تربیت دانشجو نیست، نقش دانشگاه در حل مشکلات و مسئولیت اجتماعی بی‌بدیل است و باید قدر این نقش را بدانیم.
به گزارش روابط عمومی دانشگاه شهید چمران اهواز به نقل از روابط عمومی وزارت علوم، محمدرضا عارف در نخستین اجلاس روسای دانشگاه ها، موسسات آموزش عالی و فناوری کشور در دولت چهاردهم که صبح امروز(شنبه) در دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد، گفت: در حال حاضر ۵ یا ۶ دانشگاه ما در رتبه های زیر ۵۰۰ دانشگاه های برتر جهان هستند اما در پایان برنامه توسعه باید حداقل ۲۰ دانشگاه ما در این جمع باشند.
وی بعد از سخنرانی رئیس دانشگاه شهید بهشتی و وزیر علوم، تحقیقات و فناوری، در جمع روسای ۱۱۰ دانشگاه سراسری، ۲۸ پژوهشگاه و موسسه آموزشی و پژوهشی، ۴۹ پارک استانی و دانشگاهی و فناوری و ۲۱ دانشگاه وابسته به دستگاه های اجرایی کشور، با تبریک فرارسیدن سال تحصیلی جدید و ابراز خوشحالی از حضور در جمع همکاران گفت: ویژگی این جلسه آن است که شرکت کنندگانش جزو دانشگاهیان نخبه هستند که عقبه هر کدام از آنها چند صد نفر از اساتید و دانشگاهیان است.
پیام مثبت وجهانی تبدیل فضای زندان اوین به دانشگاه
معاون اول رئیس جمهور در ابتدای سخنان خود با اشاره به اینکه انقلاب ما یک انقلاب فرهنگی است، در پاسخ به درخواست رئیس دانشگاه شهید بهشتی برای اختصاص فضای زندان اوین به این دانشگاه گفت: با آنکه بیست و یک سال از مصوبه اختصاص فضای زندان به دانشگاه گذشته است اما تصمیم داریم مخوف ترین زندان قبل از انقلاب را به دانشگاه تبدیل کنیم، این موضوع در دولت‌های قبل تصویب شده و اگر پیگیری جدی‌ای صورت گیرد مسئله حل می شود و اکنون در دولت چهاردهم آماده ایم که آن مصوبه را احیا کرده و زمین معوض هم به قوه قضاییه داده شود، این مسئله پیام خوبی به دنیا ارسال می کند که «زندان» به «دانشگاه» تبدیل شده است.
برای حل ناترازی ها به میدان بیایید
عارف در بخش دیگری از سخنان امروز خود در دانشگاه شهید بهشیتی گفت: انتظار دولت «وفاق ملی» از دانشگاه این است که از حوزه مسئولیت اجتماعی، در کنار امور تخصصی، به چالش ها و مشکلات کشور هم بپردازد تا همه با وفاق، صمیمیت و همدلی و با استفاده از تمام توان، مشکلات را حل کنیم.
معاون اول رئیس جمهور در ادامه با اشاره به ناترازی در بخش‌های گوناگون گفت: تراز تجاری ما در سال گذشته ۱۷ میلیارد دلار منفی بوده و اکنون که در میانه سال هستیم با کسری بودجه مواجه هستیم، دانشگاه باید پیشنهاد بدهد که راهکار مقابله با این مشکلات و راهکارهای «کوتاه مدت»، «میان مدت» و «دراز مدت» به خصوص در عرصه علم و فناوری و نوآوری و روان سازی چرخه ارزش در این بخش و تولید ثروت ملی چیست تا بتوانیم مشکلات را حل کنیم تا دیگر این چرخه با اثرات مخرب آن بر اقتصاد تکرار نشود.
کرسی های آزاد اندیشی را جدی بگیرید
معاون اول رئیس جمهور خطاب به روسای دانشگاه ها و مراکز پژوهشی گفت: وقتی از دانشگاه کمک می خواهیم، دانشگاهیان می پرسند آیا امکان مکان طرح نقد را به دانشگاه ها داده اید؟ آیا در جهت برگزاری کرسی های آزاد اندیشی که فرموده مقام معظم رهبری است عمل کرده اید؟ آیا بیان نقد هزینه ای ندارد؟
وی در ادامه در پاسخ به این انگاره فرهنگی و دانشگاهی افزود: متاسفانه هنر ما این است که صورت مسئله را پاک کنیم و برخوردهای امنیتی داشته باشیم و در چند سال گذشته، این فضا بردانشگاه حاکم بود که دانشگاه با دخالت نیروهای غیردانشگاهی و امنیتی آرام شود، اما این آرامش مطلوب نیست، آرامش اصلی پای صحبت جوانان نشستن و با آنها سخن گفتن است؛ آرامشی که به دنبال آن هستیم همان راهبردی است که باعث پیروزی انقلاب اسلامی شد.
عارف در ادامه با بیان اینکه برخی استادان و روسای دانشگاه ها در دو دهه گذشته بسیار محافظه کار شده اند، گفت: در سال های آغازین دهه ۸۰ هر هفته، نامه ای به دستمان می رسید که تعدادی از روسای دانشگاه ها، مطالبه ای جدی را مطرح کرده بودند اما امروز باید از خود پرسید آن مطالبات و پیگیری ها کجا رفت و چه اتفاقی افتاده است؟
معاون اول رئیس جمهور با انتقاد از این رویه خاطر نشان کرد:چقدر ماندگاری پست ها برای ما ارزشمند شده است که وظایف ذاتی و اجتماعی خودمان را کنار گذاشته ایم.
وی افزود: وظیفه دانشگاه و استاد صرفا " تولید و تربیت دانشجو" نیست و این با فرمایش مقام معظم رهبری است که وظیفه دانشگاه ها را بیان نمودند مطابقت ندارد.
وی در ادامه با اشاره به قداست و مرجعیت دانشگاه افزود: دانشگاه هنوز مرجعیت خود را از دست نداده وهمچنان احترام استاد و دانشجو زیاد است اما اگر محافظه کار باشیم آیا این جایگاه حفظ خواهد شد؟ وظیفه دانشگاه فقط پژوهش و تربیت دانشجو نیست، نقش دانشگاه در حل مشکلات و مسئولیت اجتماعی بی بدیل است و باید قدر این نقش را بدانیم.
فرصت مغتنم
عارف در ادامه با بیان اینکه همزمانی آغاز سال تحصیلی، با ماه های ابتدایی فعالیت دولت «وفاق ملی» و اجرای برنامه پیشرفت هفتم فرصت مغتنمی است افزود: اکنون در ماه‌های نخست برنامه هفتم پیشرفت و مشغول نوشتن دستورالعمل ها و آیین نامه ها هستیم و ما بعنوان یک دولت برخاسته از دانشگاه که در راس آن یک چهره دانشگاهی است، دانشگاه را یکی از موثرترین «اتاق فکرها»ی نظام می دانیم واز وزیر علوم می خواهیم که ساز و کاری فراهم کند تا از پشتوانه علمی دانشگاه در فضایی آرام و آزاد کمک بگیریم.
عارف ادامه داد: دانشگاه در چهار دهه گذشته ظرفیت خود را در توسعه کمی، کیفی و توسعه پژوهشی به خوبی نشان داده، ولی در بعد وظیفه اجتماعی که در آن با اسناد بالادستی روبرو هستیم باید تلاش بیشتری داشته باشیم.
معاون اول رئیس جمهور، بیانیه گام دوم انقلاب، سند چشم انداز، سیاست های کلی نظام در بخش های مرتبط، نقشه جامع علمی کشور، قانون برنامه هفتم پیشرفت، قانون جهش دانش بنیان و ... را از اسناد بالادستی مهم برشمرده و گفت: محور قرار گرفتن شورای عالی عتف، راهبردی مهم در حل مشکلات و ایجاد انسجام و سیاستگذاری صحیح است چرا که با تقسیم کار ملی و مشخص شدن سهم و نقش هر دانشگاه و پژوهشگاه، در مرحله تدوین دستورالعمل ها و برنامه ها می توان تصمیم سازی های کلان و شناخت چالش ها را به درستی انجام داد، به عنوان مثال اگر می خواهیم در زمینه تورم بررسی کنیم، با تقسیم کار در این شورا است که می‌دانیم کدام دانشگاه و پژوهشکده می تواند همکاری کند و این شورا باید مبنای حرکت و برنامه این بخش باشد.
ما کجا قرار داریم؟
عارف در ادامه با بیان اینکه برای برنامه ریزی صحیح باید بدانیم در کجای مسیر قرار داریم، به بررسی چند شاخص مهم در این حوزه پرداخت و گفت: طبق سند چشم انداز، در سال ۱۴۰۴باید جایگاه اول منطقه را در همه زمینه ها و از‌جمله زمینه علمی کسب می کردیم اما اکنون ببینید در حوزه مقالات که بر روی آن مانور می دادیم چه جایگاهی داریم ؟ یا اینکه در بین ۵۰۰ دانشگاه بزرگ دنیا، جایگاه دانشگاه های ما کجاست؟
عارف افزود: بر طبق رتبه بندی سال ۲۰۲۵ ، فقط ۵ یا ۶ دانشگاه ما در بین ۵۰۰ دانشگاه بزرگ دنیا و آن هم در رده های سیصد به بالا هستند اما هدف گذاری ما آن است که حداقل ۲۰ دانشگاه ما در برنامه هفتم پیشرفت، در جمع۵۰۰ دانشگاه برتر دنیا باشند.
معاون اول رئیس جمهور‌با بیان آنکه شیب رشد چاپ مقالات ثبت شده در پایگاه علمی جهانی در ۵ سال اخیر کاهشی بوده است گفت: سرعت رشد علمی ایران در این سال ها، زیر ده درصد بوده است و اگر این روند ادامه یابد، رتبه دوم در منطقه را نیز از دست می دهیم.
عارف در ادامه افزود: البته از جهت ارجاع به مقالات، وضعیت ما بهتر شده است و روند سالانه میانگین تعداد ارجاعات به مقالات ایران ، از رشد ۲,۷ درصد در سال ۲۰۱۰ به رشد به ۹.۱۱ درصد در ۲۰۲۲ رسیده است که نشان دهنده افزایش کیفیت مقالات است.
ما در یک منطقه پویا زندگی می کنیم
معاون اول رئیس جمهور در ادامه با اشاره به اینکه بر طبق سند چشم انداز ، باید رتبه اول را در جنوب غرب آسیا کسب می کردیم گفت: اکنون جایگاهمان در منطقه دوم است اما آیا با این روند می توانیم رتبه دوم را حفظ کنیم؟ ما در یک منطقه پویا زندگی می کنیم دنیا صبر نمی کند که ما پیشرفت کنیم، ما برای رسیدن به رتبه اول باید تلاش جدی‌ای را انجام دهیم.
عارف گفت: البته شاخصه های پیشرفت هم تغییر کرده است و دیگر اینکه چه تعداد دانشجو در حال تحصیل هستند، به تنهایی شاخص پیشرفت نیست و اکنون شاخص هایی مثل زنجیره فناوری و تولید ثروت ملی اهمیت بالایی دارد.
معاون اول رئیس جمهور در ادامه افزود: نوشتن مقاله برای چاپ در مجلات معتبر دنیا به تنهایی هنر نیست، باید ببینیم استفاده های داخلی این پژوهش ها چیست؟
عارف دربخشی از این جلسه با اشاره به اینکه بر طبق برنامه هفتم توسعه،رتبه جهانی ایران در آخر برنامه باید ۱۴و یا بهتر باشد به وظایف راهبردی دانشگاه در برنامه هفتم پیشرفت در دولت وفاق ملی پرداخت و گفت: افزایش تولیدات و اختراعات ثبت شده، اصلاح نظام آموزشی به سمت مسئله محوری و ارتقاء‌اثر بخشی در انجام تحقیقات و توسعه فناوری، اصلاح نظام تامین مالی تحقیقات «دولتی»، بازنگری و اصلاح شاخص های ارزیابی، برنامه های آموزشی؛ پژوهشی و فناوری و آیین نامه های مقرارت مربوط به جذب، تبدیل وضعیت، ارتقاء، ترفیع و آیین نامه جامع مدیرت دانشگاه، نظام ارزیابی و انگیزشی و نحوه ارائه خدمات موظفی اعضا هیات علمی، اختصاص حداقل حداقل ۲۰ درصد پژوهشگران دوره پسا دکترا به دوره های پسا دکترای کاربردی، صنعتی و فناورانه تقاضا محور، تامین اعتبار مورد نیاز برای نوسازی تجهیزات، دستگاه ها و ابزار های علمی، تدوین برنامه ملی رشد مهارت های دیجیتال کشور، افزایش نقش پارک های علمی و فناوری در استان ها در جهت توسعه زیست بوم نوآوری، افزایش سهم آموزش های مهارتی و حرفه ای در کلیه زیر نظام های آموزش عالی و کلیه مقاطع بر اساس نیازهای جامعه و اصلاح برنامه های درسی با رویکرد افزایش مهارت های حرفه ای به گونه ای که در پایان برنامه به ۴۰ درصد برسد از جمله وظایف دانشگاه است.
روندهای کلان آینده در حوزه های علمی و فناوری
عارف در ادامه با اشاره به مهمترین روندهای کلان علمی و فناوری که باید مد نظر دانشگاه ها باشد گفت: حرکت اقتصاد به سمت دیجیتالی شدن، حمل و نقل هوشمند، انرژی های سبز، مواد پیشرفته و حوزه های نوظهور نظیر هوش مصنوعی و محاسبات کوانتومی از این موارد است.
وی در بحث خوداتکایی دانشگاه ها نیز گفت: دانشگاه اگر نتواند مشکل خود را حل کند چگونه می تواند مشکل کشور را حل کند، باید تلاش شود وزارت علوم و دانشگاه در جایگاه خود قرار گیرند.
معاون اول رئیس جمهور در ادامه با اشاره به اینکه مسئله جذب، مسئله ای بسیار جدی است گفت: یکی از مسئولان به من گفت که تعداد اساتید رد صلاحیت شده کمتر از ۱ درصد است اما با این حال وقتی از جذب حرف می زنیم اساتید جوان دچار هراس می شوند در حالی که اگر ضابطه و قانون حاکم باشد کسی نباید بترسد، در شان کشور ما و در شان نگاه رهبر انقلاب نیست و باید یک اصلاح ساختاری جدی در زمینه جذب صورت گیرد.
وی در ادامه با اشاره به برنامه ملی رشد مهارت های دیجیتال، از دانشگاهیان خواست تا بحث دیجیتالی شدن مهارت ها را دنبال کنند.
عارف با بیان اینکه پارک های علمی و فناوری دستاوردهای خوبی داشته اند خطاب به روسای دانشگاه ها و مسئولان وزارت علوم گفت: اقتصاد دانش بنیان را جدی بگیرید اما مشکل ما در این حوزه این است که تجارب را نمی توان به درستی منتقل کنیم.
معاون اول رئیس جمهور با اشاره به اینکه در بحث آموزش های مهارتی و حرفه ای شعار زیاد دادیم اما وضعیت نامطلوب است، گفت: تا انتهای برنامه هفتم باید ۴۰ درصد آموزش ها در قالب مهارت های حرفه ای باشد.
وی با اشاره به اینکه در حوزه فعالیت های نوظهور باید در منطقه و دنیا پیشتاز باشیم، گفت: وقتی در حوزه هایی مانند «های تک» نگاه می کنیم، می بینیم که بسیاری از نفرات اول دنیا، دانشجویان خودمان هستند اما ما باید مهاجرت معکوس نخبگان را با ساز و کار های آرام شکل دهیم.
عارف در ادامه با اشاره به اینکه مبنای ما اقتصاد دانش بنیان است گفت: سهم اقتصاد دیجیتال در پایان برنامه حداقل باید ۱۰ درصد باشد.
معاون اول رئیس جمهور با بیان اینکه کرسی های آزاد اندیشی در دانشگاه باید فعال شود گفت: در حوزه مسئولیت اجتماعی نیز دانشگاه ها باید در حل مشکلات و معضلات راهکارها را نشان دهد.
وی با بیان اینکه از تجارب های سایر کشورها درحوزه فناوری های‌پیشرفته باید استفاده شود گفت: اما کپی برداری راه حل ما نیست و ما باید ساز وکارهای بومی خودمان را پیدا کنیم.
عارف چابک سازی و کاهش بروکراسی را از دیگر تکالیف وزارت علوم دانست و گفت: دانشگاهی که رئیس آن هم سطح وزیر و یا بالاتر است، رئیس نباید برای گرفتن امکانات با دفتر وزیر چانه بزند و ما می خواهیم اختیارات و مسئولیت ها به دانشگاه ها بازگردانده شود.
معاون اول رئیس جمهور، حاکم شدن فضای فرهنگی و علمی در دانشگاه ها را از دیگر تکالیف برشمرد و گفت: در برخی موارد رئیس و معاون دانشگاه به علت عدم اطلاع ، از نیروهای خارج دانشگاه کمک گرفته اند اما حفظ حرمت دانشگاه و حراست از حریم دانشگاه و حل مسائلی که به عهده خود دانشگاه است، برعهده رئیس دانشگاه است، ارجاع به بیرون دانشگاه هنر نیست بلکه نهایت بی هنری است.
وی در مورد دانشجویان و اساتیدی که شائبه برخورد با آنها وجود دارد نیز خطاب به وزیر علوم، تحقیقات و فناوری گفت: تعدادی از دانشجویان و اساتید احساس می کنند که فرا قانونی و سلیقه‌ای با آنها برخورد شده است، هر چه زودتر کارگروهی تشکیل دهید تا این مسئله برای همیشه بسته شود، اگر برخورد طبق ضوابط بوده مشخص شود و اگر برخورد سلیقه ای بوده مسئله حل شود و باید در شروع سال تحصیلی جدید یک فضای بانشاط بر دانشگاه حاکم شود.
عارف حل مشکل مسکن دانشگاهیان، توجه به امور معیشتی اعضا هیات علمی، تجدید نظر در راهبردهای هیات های جذب دانشگاه‌ها و بازنگری در تشکیلات ووظایف وزارت علوم و از جمله چابکسازی، کاهش بروکراسی و عدم تمرکز اجرایی، بخش دیگری از رهنمودهای معاون اول رئیس جمهور به روسای دانشگاه‌ها بود.